Κλίμα ονομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος καιρός μιας περιοχής, που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διάφορων μετεωρολογικών στοιχείων. Το κλίμα είναι κάτι διαφορετικό από τον καιρό, που χαρακτηρίζεται σαν μια φυσική κατάσταση της ατμόσφαιρας κατά τη διάρκεια μιας μικρής χρονικής περιόδου. Από το κλίμα ορίζονται οι ζώνες της βλάστησης, καθώς και η κατανομή των ζώων και των ανθρώπων πάνω στη γη.

Η διάκριση των διάφορων ποικιλιών κλιμάτων έγινε γύρω στον 5ο αιώνα από τους αρχαίους Έλληνες. Η γη διαιρείται σε πέντε ζώνες ανάλογα με το κλίμα:

• Την Ισημερινή ή διακεκαυμένη.
• Σε δύο εύκρατες.
• Σε δύο πολικές.

Η πρώτη αυτή διαίρεση της γης σε ζώνες βελτιώθηκε κι έγινε νέα διαίρεση σε ζώνες θερμοκρασίας ανέμου και βροχής. Επειδή όμως οι διάφορες ζώνες είναι φυσικό να μην έχουν το ίδιο κλίμα, έγινε μια ταξινόμηση κατά την οποία ενώνονται τα διάφορα κλιματικά στοιχεία και συνιστούν τους κλιματικούς τύπους.

Ο τύπος ενός κλίματος συνήθως καθορίζεται από την ταξινόμηση κατά Köppen, που υιοθετεί διαφορετικές κλιματικές ζώνες με βάση τη βλάστηση κάθε περιοχής.

Τροπικό κλίμα ομβρόφιλων δασών
Κλίμα σαβάνας
Κλίμα στέπας
Κλίμα ερήμου
Κλίμα μεσογειακού τύπου
Υγρό εύκρατο κλίμα
Σινικό κλίμα
Υγρό ηπειρωτικό κλίμα
Διασιβηρικό κλίμα
Ψυχρό κλίμα, ξηρό κατά τους θερινούς μήνες
Κλίμα τούνδρας
Πολικό κλίμα
Η Κλιματική ταξινόμηση κατά Köppen-Geiger είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα συστήματα κατηγοριοποίησης των κλιμάτων. Το σύστημα βασίζεται στην άποψη ότι η βλάστηση ενός τόπου καθορίζει και την κλιματική του ταξινόμηση. Για την ταξινόμηση ενός κλίματος σε κάποια κατηγορία χρησιμοποιούνται βασικά, οι μέσες ετήσιες και μηνιαίες θερμοκρασίες και βροχοπτώσεις, όπως και η εποχιακή κατανομή του υετού.

Το κλίμα παίζει σπουδαιότατο ρόλο, τόσο στο φυτικό όσο και στο ζωικό βασίλειο. Οι ιδιότητες του κλίματος επιδρούν όχι μόνο στο υλικό, αλλά και στο ηθικό και πνευματικό στοιχείο του ανθρώπου, αυτές επιβάλλουν τον τρόπο της ζωής, αναπτύσσουν το φρόνημα και γενικά παρέχουν τα σπουδαιότερα στοιχεία της ηθικής και υλικής κατάστασης των λαών. Οι άριστοι λαοί και οι μεγαλύτεροι πολιτισμοί αναπτύχθηκαν στα εύκρατα κλίματα, ενώ στα θερμά ή τροπικά και τα ψυχρά ο άνθρωπος άργησε να προοδέψει στον πολιτισμό.

Το κλίμα κάποιας περιοχής αλλά και γενικότερα της γης, δεν μένει σταθερό. Ήδη από τους αρχαίους Έλληνες είναι γνωστή η κλιματική μεταβλητότητα. Ο Αριστοτέλης στα μετεωρολογικά του αναφέρει χαρακτηριστικά: «ΟΥΚ ΑΙΕΙ Δ’ ΟΙ ΑΥΤΟΙ ΤΟΠΟΙ ΤΗΣ ΓΗΣ ΕΝΥΓΡΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΥΤΕ ΞΗΡΟΙ ΑΛΛΑ ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΥΣΙΝ… ΚΑΤΑ ΜΕΝΤΟΙ ΤΙΝΑ ΤΑΞΙΝ ΝΟΜΙΖΕΙΝ ΧΡΗ ΤΑΥΤΑ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΟΝ …».

Στη σύγχρονη επιστήμη, γνωρίζουμε από τις παρατηρήσεις των επιστημόνων ότι υπήρξαν στο παρελθόν περίοδοι με πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, οι λεγόμενες εποχές των παγετώνων. Στον αντίποδα, υπήρχαν διαστήματα κατά τα οποία το κλίμα του πλανήτη ήταν πολύ πιο θερμό από ότι σήμερα. Οι κλιματικές αλλαγές αυτές είναι κάτι φυσικό, το οποίο συμβαίνει όμως σε διάστημα εκατοντάδων/χιλιάδων ετών. Με τον όρο «κλιματική αλλαγή» περιγράφεται η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος.

Οι παλαιοντολογικές αλλαγές του κλίματος οφείλονται αποκλειστικά σε φυσικούς παράγοντες, όπως είναι η ηλιακή ενέργεια, τα ωκεάνια ρεύματα, η ηφαιστειακή δράση, οι από φυσικά αίτια μεταβολές των συγκεντρώσεων του CO2 και η μετατόπιση των ηπείρων της γης. Αντίθετα, ο αυξανόμενος ρυθμός θέρμανσης του πλανήτη μας κατά τον 20ο και 21ο αιώνα δεν οφείλεται μόνο σε φυσικά αίτια, αλλά κυρίως στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, δηλαδή την καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τις μεταφορές, την κτηνοτροφία και την καταστροφή των δασών, των ωκεανών και των υπολοίπων φυσικών οικοσυστημάτων.

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, ειδικότερα από το 1950 και μετά, η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας της Γης έγινε ακόμα πιο αισθητή, κάτι που η επιστημονική κοινότητα συνδέει άμεσα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου . Η μικρού μήκους ηλιακή ακτινοβολία που φτάνει στην επιφάνεια της γης την θερμαίνει, και η γη με τη σειρά της την επανεκπέμπει ως ακτινοβολία μεγάλου μήκους κύματος (θερμική ακτινοβολία). Το φαινόμενο του θερμοκηπίου αφορά στην απορρόφηση ενός μέρους της θερμικής ακτινοβολίας του Ήλιου που επανεκπέμπεται προς το διάστημα από την γη, κυρίως από τους υδρατμούς, το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και το μεθάνιο (CH4), εμποδίζοντας τη διαφυγή θερμότητας από την τροπόσφαιρα στο διάστημα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι το φαινόμενο αυτό είναι από τα σημαντικότερα της ατμόσφαιρας της Γης και έχει ως αποτέλεσμα τη συγκράτηση μέρους της υπέρυθρης ακτινοβολίας που αλλιώς θα διέφευγε. Έτσι η μέση θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη είναι στους 15°C, αντί για τους -20°C, γεγονός που συνέβαλε στην εξέλιξη της ζωής στη Γη όπως τη γνωρίζουμε.

Παρά το γεγονός όμως πως το φαινόμενο του θερμοκηπίου αποτελεί ένα φυσικό φαινόμενο, η αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας αυξάνει τη δέσμευση της ποσότητας θερμότητας που ανακλάται από τη γη προς το διάστημα και έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα. Πιο συγκεκριμένα, οι συγκεντρώσεις των αερίων του φυσικού φαινομένου (υδρατμοί 60%, διοξείδιο του άνθρακα CO2 26%, όζον Ο3 8%, μεθάνιο CH4 και υποξείδιο του αζώτου N2O 6%) αυξάνονται εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας κυρίως δε της καύσης των ορυκτών καυσίμων (όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο). Εν συνεχεία τα παραπάνω αέρια απορροφούν την θερμική ακτινοβολία και διαταράσσουν την ενεργειακή ισορροπία της γης και τελικά το κλίμα του πλανήτη.

Η κλιματική αλλαγή σύμφωνα με τις εκθέσεις της Επιτροπής Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος και της Ακαδημίας Αθηνών και πλήθος άλλων μελετών επηρεάζει και αναμένεται να συνεχίζει να επηρεάζει το κλίμα και της Ελλάδας. Το γνωστό εύκρατο μεσογειακό κλίμα της χώρας μας προβλέπεται να γίνει θερμότερο και με λιγότερες βροχές σύμφωνα με τις περισσότερες μελέτες.

Όπως προέκυψε από τις σχετικές αναλύσεις, ο τομέας που αναμένεται ότι θα πληγεί περισσότερο από την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα είναι η γεωργία, ενώ μεγάλες συνέπειες για το σύνολο της οικονομίας και το εισόδημα των νοικοκυριών θα έχουν και οι επιπτώσεις στον τουρισμό και στα παράκτια συστήματα . Ειδική σημασία έχει επίσης ο τομέας των υδάτινων αποθεμάτων , ο οποίος επηρεάζει τόσο τη γεωργία όσο και την ύδρευση.

Ο τουρισμός στην Ελλάδα βασίζεται στο κλίμα και στο φυσικό περιβάλλον, τα οποία εάν αλλάξουν θα επηρεάσουν την ελκυστικότητα του τουριστικού προϊόντος. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα μετακίνησης της τουριστικής περιόδου προς την άνοιξη και το φθινόπωρο λόγω της αύξησης των θερμοκρασιών του καλοκαιριού αλλά και της έλλειψης νερού. Αντίστοιχα, ο παραλιακός τουρισμός θα πληγεί από τη διάβρωση των ακτών και την οπισθοχώρηση των παραλιών. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο PESETA, εκτιμάται ότι, σε περίπτωση μέσης αύξησης θερμοκρασίας 2,5 βαθμών Κελσίου, θα υπάρξει μείωση κατά 1% των διανυκτερεύσεων στη χώρα, και απώλεια εσόδων 825 εκατ. ευρώ για την τουριστική βιομηχανία ετησίως. Επιπλέον, μεμονωμένα είδη τουρισμού θα πληγούν σοβαρά. Τα χιονοδρομικά κέντρα θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερη πίεση, κυρίως εκείνα που βρίσκονται σε χαμηλά υψόμετρα και ειδικά στο νότο. Τέλος, θα υπάρξουν πολύ σημαντικά προβλήματα σε αρχαιολογικούς χώρους που εκτίθενται στα στοιχεία, ειδικά εκείνοι που βρίσκονται σε δασικές περιοχές ή σε απότομες πλαγιές και είναι ευάλωτοι στη διάβρωση και στις πυρκαγιές.

Αναφορικά με τη γεωργία, το κλίμα της Ελλάδας θα γίνει ξηρότερο λόγω της μείωσης των βροχοπτώσεων κατά 20-30% το καλοκαίρι και κατά 10% το χειμώνα. Περίοδοι χωρίς βροχόπτωση θα είναι περισσότερες, το έλλειμμα υγρασίας θα αυξηθεί έως και 12% και θα εμφανιστεί αυξημένη τάση μετατροπής του εδάφους σε ξηρά στο 60% της αρόσιμης γης. Οι οινοπαραγωγικές περιοχές που θα αντιμετωπίσουν προβλήματα κατά την 20ετή περίοδο 2046-2065 θα βρίσκονται κυρίως στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα (επειδή θα έχουν τη μεγαλύτερη μείωση των βροχοπτώσεων και σημαντική αύξηση του ελλείμματος υγρασίας). Επίσης, η αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα του κρασιού που παράγεται σε ολόκληρη τη χώρα, διότι η συγκομιδή θα γίνεται νωρίτερα.

Εκτός από τις οικονομικές και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η κλιματική αλλαγή θα έχει επίσης αναπόφευκτες συνέπειες στη δημόσια υγεία, και ιδιαίτερα στις ευπαθείς ομάδες. Όσοι μένουν σε αστικές περιοχές θα αντιμετωπίσουν ένα θερμικό κύμα, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας, κάτι το οποίο θα οδηγήσει σε αυξημένη κατανάλωση ενέργειας για ψύξη.

Σύμφωνα με την παραπάνω εικόνα, που απεικονίζει το ενδιάμεσο σενάριο (RCP 4.5) των προβλέψεων από το Παν/μιο Αθηνών, η σημαντική άνοδος της θερμοκρασίας που εκτιμάται για τους θερινούς μήνες είναι βέβαιο ότι θα αυξήσει τη θερμική δυσφορία των επισκεπτών και την αδυναμία περάτωσης κάποιων τουριστικών δραστηριοτήτων, επομένως και το επίπεδο του τουριστικού προϊόντος.

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται αντιληπτές στο φυσικό περιβάλλον, στα οικοσυστήματα και στις ανθρώπινες κοινωνίες. H κλιματική αλλαγή προέρχεται από την υπερθέρμανση του πλανήτη που είναι η παρατηρούμενη και προβλεπόμενη τάση για υψηλότερη παγκόσμια μέση θερμοκρασία σε σύγκριση με τις προ-βιομηχανικές τιμές. Κάποιες από τις επιπτώσεις που προκύπτουν είναι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, η τήξη των πάγων, και η μεταβολή των κλιματικών ζωνών. Οι προβλεπόμενες και παρατηρούμενες αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναφέρονται μερικές φορές ως η «καταστροφή του κλίματος».

Ωστόσο, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν είναι μόνο περιβαλλοντικές. Δεν περιορίζονται στην αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα ή στην εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων. Οι συνέπειές της επηρεάζουν κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας, από την τουριστική υποδομή και τη γεωργική παραγωγή μιας χώρας, έως την υγεία του πληθυσμού της.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος διαχωρίζει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε δύο κατηγορίες: αυτές που αφορούν τα περιβαλλοντικά συστήματα και αυτές που αφορούν το κοινωνικό-οικονομικό σύστημα και την υγεία. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον και τους ωκεανούς, επιπτώσεις στον παράκτιο χώρο, στη ποσότητα και ποιότητα του πόσιμου νερού και στο έδαφος. Η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τη γεωργία, τα δάση και τη δασοκομία, την αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες, επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, επιπτώσεις στην ενέργεια, στις υπηρεσίες μεταφορών και υποδομών και στον τουρισμό.

Oι σημαντικότερες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ανά τομέα είναι:

• Υδατικοί Πόροι
• Παράκτιες περιοχές
• Αλιεία
• Γεωργία
• Δάση
• Βιοποικιλότητα
• Τουρισμός
• Δομημένο περιβάλλον και μεταφορές
• Υγεία
• Ενέργεια
• Πολιτιστική Κληρονομιά

Η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στους υδάτινους πόρους σε όλο τον κόσμο λόγω των στενών συνδέσεων μεταξύ του κλίματος και του υδρολογικού κύκλου. Ο κύκλος του νερού (γνωστός και ως υδρολογικός κύκλος) είναι η συνεχής ανακύκλωση του νερού της Γης μέσα στην υδρόσφαιρα, στην ατμόσφαιρα και στη λιθόσφαιρα (έδαφος-υπέδαφος). Οι επιπτώσεις στον υδρολογικό κύκλο αφορούν την αλλαγή της κατανομής των βροχοπτώσεων, το λιώσιμο του χιονιού και των πάγων αλλά και την αύξηση της παγκόσμιας στάθμης των θαλάσσιων υδάτων.

Όταν η ανομβρία παρατείνεται για πολλούς μήνες τότε γίνεται λόγος για ξηρασία. Η ξηρασία ή ανομβρία είναι περίοδος μειωμένης βροχόπτωσης (κάτω του μέσου όρου) σε μια δεδομένη περιοχή, με αποτέλεσμα την παρατεταμένη έλλειψη νερού, είτε στη ατμοσφαιρική, την επιφανειακή ή υπόγεια μορφή του. Η ξηρασία μπορεί να διαρκέσει επί μήνες ή χρόνια και μπορεί να καταγραφεί ως ξηρασία στο σύντομο χρονικό διάστημα των 15 ημερών. Είναι δυνατόν να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο οικοσύστημα και τη γεωργία της πληγείσας περιοχής, καθώς και εντάσεις στην τοπική οικονομία.

Οι υψηλότερες θερμοκρασίες επηρεάζουν επίσης την ποιότητα του νερού. Οι πιθανές επιπτώσεις περιλαμβάνουν αυξημένο ευτροφισμό. Ο ευτροφισμός είναι το περιβαλλοντικό φαινόμενο κατά το οποίο η υπέρμετρη αύξηση της συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων συνεπάγεται τη μείωση του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό και κατά συνέπεια την αλλοίωση της βιοποικιλότητας σε αυτό. Αποτέλεσμα του ευτροφισμού είναι η μεταβολή της χλωρίδας και πανίδας των υδροβιότοπων καθώς όμως και οι περιορισμένες δυνατότητες για αναψυχή.

Η έλλειψη νερού ή λειψυδρία είναι η ανεπάρκεια σε πόρους του γλυκού νερού για την κάλυψη των ανθρώπινων και περιβαλλοντικών απαιτήσεων μιας δεδομένης περιοχής. Οι περιοχές με ξηρασία συχνά υποφέρουν από φυσική λειψυδρία. Εμφανίζεται επίσης σε περιοχές όπου το νερό φαίνεται άφθονο, αλλά οι πόροι είναι υπερβολικά δεσμευμένοι, όπως όταν υπάρχει υπερανάπτυξη των υποδομών για άρδευση. Το γλυκό νερό που υπάρχει στη διάθεσή μας στον πλανήτη είναι περίπου το 1% του συνολικού νερού στη γη. Με την αύξηση των παγκόσμιων θερμοκρασιών και την αύξηση της ζήτησης για νερό, έξι στα δέκα άτομα κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν έλλειψη νερού μέχρι το 2025. Η αποξήρανση των υγρότοπων παγκοσμίως, περίπου το 67%, είναι ένας από τους βασικούς λόγους πρόκλησης αυτής της λειψυδρίας.

Εξίσου σημαντικό φαινόμενο αποτελεί και αυτό της ερημοποίησης λόγω υδατικού ελλείμματος και εδαφικών μεταβολών, όπως συμπυκνώσεις ή στεγανοποιήσεις, το οποίο θα γίνεται πιο αισθητό τις επόμενες δεκαετίες. Λαμβάνοντας υπόψη, μάλιστα, τη μείωση των βροχοπτώσεων σε συνδυασμό με την αύξηση ζήτησης νερού, καταλήγουμε στο ότι θα ενταθεί κατά μεγάλο ποσοστό η πίεση των εγχώριων υδάτινων πόρων.

Πολλές υποδομές όπως λιμάνια, δρόμοι και ηλεκτρικά δίκτυα καθώς και μεγάλο ποσοστό των βιομηχανικών δραστηριοτήτων του τουρισμού και της αγροτικής γης, βρίσκονται και ασκούνται στην παράκτια ζώνη. Το σημαντικότερο πρόβλημα της παράκτιας ζώνης είναι ο υψηλός ρυθμός διάβρωσης της ακτογραμμής. Αυτή η διάβρωση επίκειται να οξυνθεί στο προσεχές μέλλον, λόγω της προβλεπόμενης ανόδου της μέσης θαλάσσιας στάθμης, της επιδείνωσης των ακραίων κυματικών φαινομένων και της περαιτέρω μείωσης των ποτάμιων ιζηματοπαροχών εξαιτίας αλλαγών στη βροχόπτωση και της κατασκευής ποτάμιων διαχειριστικών έργων.

Η άνοδος της θάλασσας σύμφωνα με της προβλέψεις κυμαίνεται από 0,2 έως και 2 μέτρα μέχρι το 2100. Εκτός αυτού, άλλα κλιματικά φαινόμενα που μπορούν να προκαλέσουν διάβρωση των ακτών σχετίζονται με την προβλεπόμενη αύξηση του κυματικού ύψους και της συχνότητας των φουσκοθαλασσιών.

Οι αλλαγές της μέσης στάθμης της θάλασσας και της μετεωρολογικής έντασης των κυματικών καταιγίδων (που επιτείνεται από τη κλιματική αλλαγή) μπορούν να προκαλέσουν ακραία κυματικά φαινόμενα και να έχουν αντίστοιχα σημαντικές επιπτώσεις στις παράκτιες περιοχές. Τα παλιρροϊκά φαινόμενα μπορεί να έχουν ως επιπτώσεις τις πλημμύρες των παράκτιων περιοχών, τις καταστροφές των υποδομών, τη διάβρωση των ακτών και την ανεπιθύμητη είσοδο αλμυρού νερού σε βιοτόπους λιμνοθαλασσών, εκβολών κ.λπ.

Ήδη η υπεραλίευση, η ρύπανση και διατάραξη του πυθμένα του υδατικού περιβάλλοντος έχουν περιορίσει την αλιευτική παραγωγή. Πέραν αυτών, οι επιπτώσεις των κλιματικών μεταβολών στα φυσικοχημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά των υδατοσυλλογών (ποτάμια, λίμνες, λιμνοθάλασσες, θάλασσες) αναμένεται να επηρεάσουν διαφορετικά τις παραγωγικές δυνατότητες κάθε υδατοσυλλογής, καθώς και τις διάφορες χρήσεις τους.

Η μείωση των βροχοπτώσεων θα επηρεάσει τη διαθεσιμότητα των υδάτων ιδιαίτερα κατά τις περιόδους παρατεταμένης ανομβρίας. Αυτό θα έχει ως συνέπεια την υποβάθμιση του περιβάλλοντος για την ιχθυοπανίδα και πιθανή μείωση της παραγωγικής ικανότητας των εσωτερικών υδατοσυλλογών. Η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί και σε άνοδο της στάθμης της θάλασσας, μεταβολή της βιοποικιλότητας, της δομής των αλιευτικών πεδίων, με την έννοια των βιολογικών, φυσικών, χημικών και υδρολογικών χαρακτηριστικών των θαλασσών, καθώς και του επιπέδου παρουσίας των εμπορικής αξίας αλιευμάτων. Με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας θα περιοριστούν οι υδροβιότοποι όπου αναπαράγονται και διαβιούν κατά τα πρώτα τους στάδια πολλά είδη ψαριών. Επιπλέον, η άνοδος της θερμοκρασίας επηρεάζει τις μεταναστεύσεις των ψαριών από και προς τις περιοχές αναπαραγωγής και διατροφής αυξάνοντας την πιθανότητα για εισβολή ξενικών ειδών.

Εισβολή ξενικών ειδών στην Ελλάδα παρατηρήθηκε από το λεοντόψαρο και τον λαγοκέφαλο. Είναι ψάρια τα οποία υπήρχαν στην Ερυθρά Θάλασσα όπου είναι πιο θερμά τα νερά και όσο περισσότερο θερμαίνονται τα νερά στην Ελλάδα, έρχονται προς τα εδώ. Είναι χωροκατακτητικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν φυσικούς θηρευτές τα δικά μας νερά, δηλαδή δεν μπορεί να τα φάει κάποιο ψάρι, οπότε συνεχώς επεκτείνονται.

Η γεωργία, ειδικά των αναπτυσσόμενων χωρών, θεωρείται ότι θα αντιμετωπίσει αρκετά σοβαρές επιπτώσεις εξ αιτίας της κλιματικής αλλαγής. Όλες οι μελέτες συμφωνούν πως τα επόμενα χρόνια η περιοχή της Νότιας Ευρώπης και ειδικότερα της Μεσογείου θα είναι ευάλωτη αναφορικά με τη φυτική παραγωγή, γεγονός με εξαιρετική σημασία για την Ελλάδα.

Η αγροτική παραγωγή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το κλίμα, καθώς το είδος και η ποσότητα και ποιότητα των παραγόμενων γεωργικών προϊόντων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αυτό. Οι κλιματικές μεταβλητές που κυρίως επηρεάζουν την παραγωγικότητα των καλλιεργειών είναι η θερμοκρασία, τα κατακρημνίσματα, η ηλιακή ακτινοβολία (ένταση και διάρκεια έκθεσης) και η σύσταση της ατμόσφαιρας. Έρευνες με μοντέλα προσομοίωσης δείχνουν ότι οι επιπτώσεις ωστόσο αναμένεται να διαφοροποιηθούν ανάλογα με την περιοχή και την καλλιέργεια.

Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επηρεάσει και το έδαφος, μειώνοντας την οργανική ουσία, η οποία είναι ο βασικός παράγοντας της γονιμότητας των εδαφών. Επιπλέον παράγοντας είναι η υποβάθμιση του εδάφους λόγω της διάβρωσης και της ερημοποίησης. Εκτός αυτού η αύξηση των ακραίων κλιματικών φαινομένων αναμένεται να προκαλέσει περισσότερες ζημιές τόσο στην παραγωγή όσο και στις υποδομές που σχετίζονται με τον αγροτικό τομέα

Εκτός της φυτικής παραγωγής, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να επηρεάσει και τη ζωική παραγωγή. Η αύξηση της θερμοκρασίας θα προκαλέσει καταπόνηση στα ζώα με αποτέλεσμα μείωση στην παραγωγή γάλακτος και κρέατος. Τέλος, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να ενταθούν οι προσβολές από εχθρούς και ασθένειες ενώ νέα είδη παθογόνων και ζιζανίων θα κάνουν την εμφάνισή τους λόγω ευνοϊκότερων συνθηκών. Αυτό ενδέχεται να αλλάξει τον τύπο, την ποσότητα και τη χρήση χημικών ουσιών πχ. φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στις καλλιέργειες.

Η ανάγκη προσδιορισμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στη γεωργία, οφείλεται στο γεγονός ότι η αλλαγή αυτή αναμένεται να μεταβάλλει τα αποθέματα τροφής σε παγκόσμιο επίπεδο, μέσω της μεταβολής στη βροχόπτωση, της πιθανής αύξησης της θερμοκρασίας και του CO2, της αύξησης των ακραίων καιρικών συμβάντων, της μεταβολής στη διασπορά εχθρών και ασθενειών των καλλιεργειών.

Τα δασικά οικοσυστήματα καταλαμβάνουν το 65% περίπου της χερσαίας επιφάνειας της Ελλάδος (δάση 25%, λιβάδια 40%) και παρέχουν ποικιλία υλικών και υπηρεσιών ενώ έχουν και πολιτιστική και αισθητική αξία. Τα δάση συμβάλλουν στην παραγωγή και ποιότητα του νερού, την ποιότητα του αέρα και τη δέσμευση και αποθήκευση του CO2 και παρέχουν ενδιαίτημα και τροφή σε μεγάλο αριθμό οργανισμών.

Τα δασικά οικοσυστήματα επηρεάζονται αρνητικά κυρίως από τα μειωμένα κατακρημνίσματα και τις υψηλές θερμοκρασίες που θα εμφανίζονται, ενώ αυξάνεται ο κίνδυνος καταστροφικών πυρκαγιών. Σε περίπτωση μη έγκαιρης προσαρμογής τους, τα δασικά οικοσυστήματα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αποσταθεροποίησής τους και, σε ακραίες περιπτώσεις, κατάρρευσής τους. Χωρίς τη λήψη επιπλέον μέτρων, μέχρι το 2100 εκτιμάται πως θα υπάρξει χωρική ανακατανομή των δασών της χώρας και η συγκόμωση (η σκιά που αφήνει στο έδαφος η κόμη των δέντρων, όταν οι ηλιακές ακτίνες πέφτουν κάθετα) των δασών συνολικά θα μειωθεί εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Με την άνοδο της θερμοκρασίας θα αυξηθούν ο αριθμός των πυρκαγιών τη θερινή περίοδο και η συνολική καμένη έκταση, ενώ θα μειωθεί ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ δύο διαδοχικών πυρκαγιών. Τα δάση της νότιας ηπειρωτικής χώρας και της Κρήτης αναμένεται να ζημιωθούν περισσότερο. Δεν είναι δυνατό να γίνουν ακριβείς προβλέψεις για την αύξηση του αριθμού και της έντασης των δασικών πυρκαγιών που θα προκληθούν από την κλιματική αλλαγή, αλλά είναι βέβαιο ότι θα υπάρχουν σημαντικές αυξήσεις τόσο του αριθμού όσο και της καταστροφής που προκαλεί κάθε πυρκαγιά.

Οι δομικές αλλαγές των δασών σε συνδυασμό με τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της επιφανειακής απορροής και της διάβρωσης έως και κατά 30%. Τα παραπάνω προβλέπεται να έχουν ως συνέπεια τον περιορισμό του εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (άρθρο 2, ”Ορισμοί”), ως “Βιολογική Ποικιλότητα” νοείται η ποικιλία των ζώντων οργανισμών κάθε προέλευσης, περιλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, χερσαίων, θαλάσσιων και άλλων υδατικών οικοσυστημάτων και οικολογικών συμπλεγμάτων, των οποίων οι εν λόγω οργανισμοί αποτελούν μέρος. Επίσης, συμπεριλαμβάνεται η ποικιλότητα εντός των ειδών, μεταξύ ειδών και μεταξύ οικοσυστημάτων. Η βιοποικιλότητα της Ελλάδας είναι από τις μεγαλύτερες της Μεσογείου και της Ευρώπης. Μεγάλης σημασίας είναι ο υψηλός ενδημισμός με πολλά ενδημικά είδη να έχουν πολύ περιορισμένη εξάπλωση κάνοντάς τα πολύ ευαίσθητα σε διαταραχές.

Η κλιματική αλλαγή βρίσκεται ανάμεσα στα κυριότερα άμεσα αίτια απώλειας της βιοποικιλότητας, όπως και αλλαγών στις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα ενδημικά φυτά και σπονδυλωτά της Μεσογείου φαίνεται ότι είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα στις κλιματικές αλλαγές. Τα ενδημικά είδη εμφανίζονται πιο ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή (με βάση την παραδοχή της μη μετανάστευσης) σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη, κυρίως εξαιτίας της πιο περιορισμένης εξάπλωσής τους.

Σε ό,τι αφορά τα δασικά οικοσυστήματα στην Ελλάδα, τρία φαινόμενα μεταβολών θα μπορούσαν να αποδοθούν στην αλλαγή του κλίματος ή να συνδεθούν με αυτήν: η ξήρανση της ελάτης, η εισβολή κωνοφόρων σε δάση φυλλοβόλων και η ξήρανση της δασικής πεύκης.

Από τα υγροτοπικά συστήματα, πολλά εφήμερα αναμένεται να εξαφανιστούν και πολλά μόνιμα να συρρικνωθούν. Η κλιματική αλλαγή ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά τις μεσογειακές λίμνες από άποψη διαθεσιμότητας και ποιότητας νερού. Η μείωση των υγροτόπων θα επηρεάσει τις διαδρομές των μεταναστευτικών πτηνών, που εξαρτώνται κυρίως από τη διαθεσιμότητα κατάλληλων μεσογειακών ενδιαιτημάτων για διαχείμαση και ανάπαυση κατά την πορεία τους από το βορρά προς το νότο.

Οι μεταβολές των βιοχημικών και φυσικών ιδιοτήτων του θαλασσινού νερού που προκύπτουν από την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι πιθανό να έχουν επιπτώσεις στη θαλάσσια βιοποικιλότητα, την παραγωγικότητα και τα τροφικά πλέγματα. Μπορεί επίσης να δώσουν ώθηση σε εξάπλωση ασθενειών, άνθιση τοξικών φυκών και διάδοση θερμόφιλων ειδών. Το αυξημένο ποσοστό των εισβολών στις ελληνικές θάλασσες θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα μιας συνέργειας διαφορετικών αιτίων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται η υπερθέρμανση του πλανήτη, η οποία δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την εισαγωγή ή και εξάπλωση μιας σειράς ξενικών ειδών, ιδιαίτερα ορισμένων θερμόφιλων λεσσεψιανών μεταναστών.

Μέχρι το τέλος του 21ού αιώνα, οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται ότι θα είναι η πρωταρχική αιτία για την απώλεια της βιοποικιλότητας και των συναφών υπηρεσιών που προσφέρονται σε παγκόσμια κλίμακα. Η αδράνεια ή και η καθυστέρηση υιοθέτησης των κατάλληλων μέτρων θα οδηγήσει στην υποβάθμιση ή ακόμα και στην απώλεια οικοσυστημάτων, γεγονός που θα μειώσει την ικανότητα του συνολικού οικοσυστήματος για δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα κάτι που θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την υπερθέρμανση.

Ο περιορισμός των υδάτινων πόρων φαίνεται να έχει σημαντικό αντίκτυπο στον τουρισμό. Σε περίπτωση που παρατηρηθεί μείωση του διαθέσιμου νερού λόγω και της μείωσης των βροχοπτώσεων, ενδέχεται να μην είναι δυνατή η παροχή των απαραίτητων πόρων στους τουρίστες κάτι που θα οδηγήσει σε δυσαρέσκεια και μεγάλη υποβάθμιση του τουριστικού προϊόντος. Σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά τους θερινούς μήνες εκτός από το ότι εντείνεται η δυσφορία των τουριστών θα παρατηρηθεί και μείωση των εξωτερικών δραστηριοτήτων με αποτέλεσμα τη μείωση ή και εξάλειψη των υποδομών που προσφέρονται για αυτές. Ήδη παρατηρείται η μείωση του μέσου χρόνου παραμονής των τουριστών στη χώρα μας λόγω των καιρικών συνθηκών.

Καθώς εμφανίζεται ανάγκη ανάπτυξης νέων βιοκλιματικών υποδομών πρέπει να συνυπολογιστεί πως το κόστος των απαραίτητων έργων μεταποίησης των υποδομών ή της αύξησης των δαπανών συντήρησης θα μετακυλήσει στους καταναλωτές, οπότε οδηγούμαστε σε αύξηση των τιμών του τουριστικού προϊόντος και παράλληλα στη μείωση του αντίστοιχου εισοδήματος των τουριστών. Σχετικό κόστος είναι και η εκπαίδευση και προσαρμογή του εργατικού δυναμικού της τουριστικής βιομηχανίας και η δημιουργία νέων υποδομών, ώστε να γίνει δυνατή η τροποποίηση του τουριστικού προϊόντος.

Τέλος, για την Ελλάδα πρέπει να τονιστεί ο κίνδυνος υποβάθμισης ή καταστροφής περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εξαιτίας των δασικών πυρκαγιών, απώλειας παραλιών λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και της μείωσης της απορροής των ποταμών αλλά και απώλειας αρχαιολογικών μνημείων λόγω των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Το αστικό περιβάλλον, τα κτήρια και οι υποδομές εμφανίζουν μεγάλη τρωτότητα όσον αφορά στην κλιματική αλλαγή. Οι μελέτες των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο δομημένο περιβάλλον επικεντρώνονται κυρίως στην περίπτωση των αστικών κέντρων. Ο κτηριακός τομέας στην Ελλάδα ευθύνεται για το 1/3 περίπου των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και για το 36% περίπου της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης.

Οι πιθανές φυσικές επιπτώσεις της κλιματικής μεταβολής στον κτηριακό τομέα σχετίζονται αφενός με τη μεταβολή της ενεργειακής κατανάλωσης των κτηρίων όπου επικρατεί θερμοστατικός έλεγχος και αφετέρου με τη μεταβολή των συνθηκών του εσωτερικού κλίματος στα κτήρια που λειτουργούν χωρίς προσθήκη ενέργειας. Η αύξηση της θερμοκρασίας είναι προφανές ότι μπορεί να επιφέρει σημαντική μείωση των θερμικών αναγκών των κτηρίων κατά τον χειμώνα αλλά και, ταυτόχρονα, σημαντική αύξηση της απαιτούμενης ενέργειας για κλιματισμό κατά τη θερινή περίοδο. Παράλληλα, στα μη κλιματιζόμενα κτήρια μπορεί να επιφέρει σοβαρή επιδείνωση των συνθηκών θερμικής άνεσης κατά τη θερινή περίοδο.

Η διαχείριση των αστικών περιοχών, οι δρόμοι, και η υποδομή γενικά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις αλλαγές στις ακραίες συνθήκες θερμοκρασίας και βροχόπτωσης. Οι πλημμύρες ενδέχεται να προκύψουν από ακραίες βροχοπτώσεις, τις οποίες δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το αστικό αποχετευτικό σύστημα. Τα θερμικά κύματα αυξάνονται στις πόλεις λόγω του αποτελέσματος της αστικής θερμότητας.

Όσον αφορά τις μεταφορές, οι άμεσες επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος εντοπίζονται σε τρεις (3) κατηγορίες. Πρώτες είναι οι επιπτώσεις στις υποδομές μεταφορών που μπορεί να οφείλονται σε φυσικές καταστροφές (πλημμύρες, κατολισθήσεις) και ανάγκες ανακατασκευών και επιδιορθώσεων των υποδομών ή στην υλοποίηση έργων προστασίας των υπαρχουσών υποδομών από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής. Στη συνέχεια υπάρχουν οι επιπτώσεις στη συντήρηση των υποδομών μεταφορών και τέλος έχουμε τις επιπτώσεις από τις αλλαγές στη λειτουργία και αξιοπιστία του συστήματος λόγω π.χ. καθυστερήσεων και άλλων αλλαγών σε δρομολόγια και υπηρεσίες.

Ως γνωστόν το κλίμα και οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν σημαντικά την υγεία του ανθρώπου. Συνεπώς η κλιματική αλλαγή επιδρά στην υγεία και ευημερία των πληθυσμών. Η έκθεση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία των Ευρωπαίων πολιτών επισημαίνει ότι η άνοδος της θερμοκρασίας κατά ένα βαθμό αναμένεται να επιφέρει αύξηση της θνησιμότητας κατά 1% έως 4%.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία μπορούν ενδεικτικά να ενταχθούν στις εξής τρεις κατηγορίες:

1. Άμεσες επιπτώσεις, που συνήθως προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα (π.χ. θάνατοι από καύσωνες).
2. Έμμεσες επιπτώσεις, οι οποίες προκαλούνται ως συνέπεια περιβαλλοντικών αλλαγών και οικολογικών διαταραχών που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή (π.χ. αυξανόμενη απειλή από ασθένειες που μεταφέρονται από τα κουνούπια ή τα τρωκτικά).
3. Διάφορες επιπτώσεις που προκαλούνται σε πληθυσμούς που πλήττονται από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και από οικονομικά προβλήματα λόγω της κλιματικής αλλαγής (π.χ. διατροφικά ή ακόμα και ψυχολογικά προβλήματα).

Η πλειοψηφία των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην ελληνική επικράτεια συνδέεται με τις υψηλές θερμοκρασιακές μεταβολές και τα κύματα καύσωνα των θερινών μηνών. Η αύξηση του αριθμού των ημερών με θερμοκρασία που υπερβαίνει τους 35 °C αναμένεται να έχει αντίκτυπο στην πληθυσμιακή δυσφορία στις αστικές περιοχές.

Επιπτώσεις επίσης θα προέλθουν από τις αυξανόμενες καταιγίδες, πλημμύρες, κύματα ξηρασίας και πυρκαγιές, που θα επηρεάσουν τα αποθέματα νερού, την παραγωγή υγιεινών τροφών και τη γενικότερη διαχείριση των συστημάτων υγείας.

Δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί ο ακριβής αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στην ασφάλεια των τροφίμων. Παρόλα αυτά η τροφή που καταναλώνουμε καθημερινά, από τη διαθεσιμότητα έως την ποιότητά της, επηρεάζεται άμεσα από την κλιματική αλλαγή. Η ποσότητα των γεωργικών και ζωικών προϊόντων αλλά και η ποιότητά τους απειλείται από την αλλαγή του κλίματος. Ταυτόχρονα η ικανότητα των μικροοργανισμών να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν επηρεάζεται από το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης της θερμοκρασίας και της υγρασίας. Πολλοί τροφιμογενείς παθογόνοι μικροοργανισμοί, όπως η Salmonella, αναπτύσσονται καλά σε θερμές, υγρές συνθήκες. Η δηλητηρίαση από τρόφιμα εκτιμάται ότι θα αυξηθεί καθώς οι αυξημένες θερμοκρασίες θα διευκολύνουν την ανάπτυξη, εξάπλωση και μετάδοση τέτοιων μικροοργανισμών.

Αναμένεται μεγαλύτερη συχνότητα επιδημιών μεταδοτικών ασθενειών λόγω πλημμυρών και ακραίων καιρικών φαινομένων ενώ συγχρόνως θα προκληθούν υπολογίσιμες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία λόγω της μετακίνησης πληθυσμών εξαιτίας της αύξησης της στάθμης των θαλασσών και της αυξημένης συχνότητας ακραίων καιρικών φαινομένων.

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την παραγωγή ενέργειας αλλά και τη ζήτησή της. Όσον αφορά την ελληνική οικονομία των συστημάτων ενέργειας, μεγάλη μεταβολή αναμένεται να υπάρξει όσον αφορά τη ζήτηση και την εποχικότητά της. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και κυρίως κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο παρατηρείται σημαντική αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω της χρήσης κλιματισμού. Κατά συνέπεια, η ζήτηση ενέργειας μπορεί να μην είναι δυνατό να επιτευχθεί κατά την θερμότερη περίοδο του έτους .Αντίθετα, κατά τη διάρκεια του χειμώνα η ζήτηση ηλεκτρισμού μειώνεται έως και 7% λόγω της αυξημένης μέσης θερμοκρασίας.

Η χαμηλή παροχή νερού μειώνει την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας κατά 25% για τη Νότια Ευρώπη. Η αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων είναι πιθανό να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στο υδροηλεκτρικό δυναμικό. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σε θερμοηλεκτρικούς σταθμούς που ψύχονται από θαλασσινό νερό και για το λόγο αυτό γειτνιάζουν με τη θάλασσα. Επίσης τρωτότητα στην ΑΣΘ παρουσιάζουν οι πετρελαϊκές υποδομές καθώς και ορισμένες υποδομές φυσικού αερίου που γειτνιάζουν με τη θάλασσα, για λόγους τροφοδοσίας με πλοία.

Tα ακραία καιρικά φαινόμενα αναμένεται επίσης να επηρεάσουν τα δίκτυα μεταφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας λόγω ζημιών διακοπής της παροχής και αύξηση του κόστους συντήρησης. Επιπλέον, η αύξηση του ρίσκου πυρκαγιών αναμένεται να προξενήσει προβλήματα στο δίκτυο διανομής. Θετικό αντίκτυπο στον τομέα της ενέργειας αναμένεται να έχει η εκτιμώμενη αύξηση της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας καθώς και της έντασης των ετησίων ανέμων κατά το θέρος, αυξάνοντας αντίστοιχα το ηλιακό και το αιολικό δυναμικό στη πατρίδα μας. Παρόλα αυτά ενδέχεται τα ακραία καιρικά φαινόμενα να οδηγήσουν σε αύξηση της τρωτότητας των εγκαταστάσεων παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές.

Η πολιτιστική κληρονομιά είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον του. Ως πολιτιστική κληρονομιά ορίζεται το κληροδότημα από φυσικά αντικείμενα (πολιτιστική ιδιοκτησία-περιουσία) και από άυλα χαρακτηριστικά μιας ομάδας ή κοινωνίας, τα οποία έχουν κληροδοτηθεί από τις παλαιότερες γενιές και διατηρούνται στο παρόν ενώ παράλληλα παραχωρούνται στο μέλλον για να επωφεληθούν οι επόμενες γενιές. Ο όρος Πολιτιστική Κληρονομιά περιλαμβάνει τον απτό πολιτισμό (όπως κτήρια, μνημεία, τοπία, βιβλία, έργα τέχνης και τεκμήρια), τον άυλο πολιτισμό (όπως τη λαογραφία, τις παραδόσεις, τη γλώσσα και τη γνώση) και τη «φυσική» κληρονομιά, που περιλαμβάνει σημαντικά πολιτιστικά τοπία και βιοποικιλότητα.

Στα επόμενα χρόνια, τα ακραία κλιματικά φαινόμενα που σχετίζονται με τις θερμοκρασιακές μεταβολές, τις βροχοπτώσεις, τις συνθήκες του εδάφους, τα υπόγεια ύδατα και τη στάθμη της θάλασσας, θα επηρεάσουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό την πολιτιστική μας κληρονομιά. Παρόλο που απαιτούνται ακόμη περισσότερα επιστημονικά δεδομένα για την ακριβή εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, είναι βέβαιο ότι η πολιτιστική κληρονομιά θα επηρεαστεί από τα φαινόμενα που σχετίζονται άμεσα με αυτή. Η κλιματική αλλαγή υπονομεύει την ακεραιότητα κινητών και ακίνητων μνημείων. Παράλληλα απειλεί την άυλη κληρονομιά των κοινοτήτων, καθώς επηρεάζει καίρια την κοινωνική και οικονομική τους δραστηριότητα και εν γένει τη ζωή τους.

1. Αρχαιολογικοί χώροι: διάβρωση των ακτών και υποχώρηση παράκτιων τμημάτων με αποτέλεσμα τη μερική ή ολική βύθιση τμημάτων των παράκτιων αρχαιολογικών χώρων, μερική ή ολική καταστροφή των επιχώσεων και της στρωματογραφίας μιας αρχαιολογικής θέσης από πλημμυρικά φαινόμενα / κατολισθήσεις / έντονες βροχοπτώσεις, μερική ή ολική καταστροφή από πυρκαγιά, βιοχημική προσβολή (διάβρωση, ενανθράκωση κτλ) των υλικών και των δομών, καταστροφές σε βοηθητικές υποδομές (βλ. στέγαστρα).
2. Μνημεία : βιοχημική προσβολή των υλικών (διάβρωση, ενανθράκωση, αυξημένα χλωριόντα, οξείδωση μετάλλων κτλ), η οποία οδηγεί σε μείωση της ανθεκτικότητας και της αντοχής των δομών (βλ. έντονες ρηγματώσεις, διαχωρισμός υλικών κ.α.), αυξημένες απαιτήσεις ψύξης ανάλογα και με τη χρήση του εκάστοτε μνημείου, χημική αλλοίωση χρωμάτων/ψηφιδωτών/ διακόσμου κτλ, μερική ή ολική καταστροφή από πυρκαγιές/πλημμύρες.
3. Ιστορικά σύνολα : καταστροφές σε κτηριακές και άλλες υποδομές, μη βιώσιμες πόλεις/οικισμοί, επίπτωση στον τουρισμό και στην τουριστική περίοδο, τίθεται ζήτημα ασφάλειας ή μη των κατοίκων των ιστορικών συνόλων, επίπτωση στην άυλη κληρονομιά που φέρει το εκάστοτε ιστορικό σύνολο (παραδοσιακά επαγγέλματα, ήθη και έθιμα κτλ).
4. Συλλογές Μουσείων : απώλειες αρχείων και συλλογών, βιοχημική προσβολή αυτών, μεταβολή των απαιτήσεων ψύξης - θέρμανσης ώστε να συντηρούνται επαρκώς, ανάγκες για φιλτράρισμα και καθαρισμό του αέρα ώστε να γίνεται επαρκής συντήρηση αυτών.